یبوست در کودکان

یبوست در کودکان حدود 30% می‌باشد و از بیماری‌های شایع می‌باشد. 15% از موارد ویزیت روزانه متخصصین کودکان، مربوط به این بیماری می‌باشد.

یبوست از نظر تعریف باید حداقل 2 تا از 6 معیارهایی که در ذیل می‌آید را داشته باشد:

1. دفع مدفوع سفت
2. دفع کمتر از 2 تا 3 بار در هفته
3. دفع مدفوع با قطر زیاد
4. بی‌اختیاری مدفوع
5. دفع مدفوع به صورت سفت و ساچمه‌ای
6. احتباس ادراری

یبوست فانکشنال یا ایدیوپاتیک

یبوست می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله تغییرات آناتومیکی یا فیزیولوژیکی رخ دهد، اما در بسیاری از موارد، هیچ علت مشخصی برای آن یافت نمی‌شود. در این حالت، یبوست به عنوان یبوست ایدیوپاتیک یا فانکشنال شناخته می‌شود.

یبوست ایدیوپاتیک یکی از شایع‌ترین علل یبوست در نوزادان و کودکان است و حدود 95 درصد از موارد یبوست را شامل می‌شود. این نوع یبوست معمولاً بدون وجود مشکلی در ساختار دستگاه گوارش کودک رخ می‌دهد و در بسیاری از موارد قابل درمان است.

همچنین، در برخی از خانواده‌ها، یبوست در کودکان به عنوان یک مشکل ژنتیکی یا ارثی مشاهده می‌شود؛ به این معنی که احتمال وجود فردی مبتلا به یبوست در خانواده کودکانی که با این مشکل روبرو هستند، بیشتر است.

برخی از علل یبوست غیر فانکشنال شامل بیماری هیرشپرونگ، هیپوتیروئیدی، بیماری سلیاک و مسمومیت با ویتامین دی، مصرف آهن، مصرف کلسیم، آلرژی به پروتئین شیر گاوی و مصرف برخی از داروها.

یبوست در کودکان، به‌ویژه در سنین ۲ تا ۳ سالگی، اغلب با شروع آموزش استفاده از توالت رخ می‌دهد. این مرحله از رشد کودک که به عنوان زمان گذر از پوشک به توالت شناخته می‌شود، می‌تواند عاملی برای بروز یبوست باشد. اگر آموزش توالت رفتن به‌صورت زودهنگام یا اجباری صورت بگیرد، کودکان ممکن است به دلیل ترس یا عدم آمادگی، مدفوع خود را نگه‌ دارند. این رفتار معمولاً منجر به یبوست و مشکلات گوارشی می‌شود.

یکی از عوامل اصلی یبوست مزمن در کودکان، نگه‌داشتن ارادی مدفوع است. در بسیاری از موارد، کودکان به عمد از دفع مدفوع خودداری می‌کنند. این رفتار می‌تواند به دلایل مختلفی صورت بگیرد، از جمله تجربه درد هنگام دفع مدفوع یا ترس از استفاده از توالت. این نگه‌داشتن ارادی مدفوع باعث تجمع و سخت شدن مدفوع در دستگاه گوارش کودک می‌شود و به مرور زمان به یبوست مزمن می‌انجامد.

برای نوزادان، وجود شکاف‌های کوچک در ناحیه مقعد، که به آن فیشرآنال گفته می‌شود، می‌تواند عاملی برای اجتناب از دفع مدفوع باشد. درد ناشی از این ترک‌های کوچک، کودک را به خودداری از دفع ترغیب می‌کند. این چرخه معیوب بین درد و اجتناب از دفع می‌تواند یبوست نوزاد را تشدید کند و باعث ایجاد مشکلات بیشتری در دستگاه گوارش او شود.

حل مشکل یبوست در کودکان

در کودکان بزرگ‌تر، یبوست می‌تواند به دلایل محیطی نیز رخ دهد. به‌عنوان مثال، اگر امکانات توالت در مدرسه مناسب نباشد یا کودک احساس راحتی نکند، ممکن است از دفع مدفوع خودداری کند. چنین شرایطی معمولاً باعث می‌شود که کودک با نگه‌داشتن مدفوع، به تدریج به مشکل یبوست در کودکان دچار شود و این مسأله به مرور زمان به یک عادت تبدیل گردد.

کودکان برای جلوگیری از فوریت دفع، ممکن است رفتارهای خاصی را از خود نشان دهند. به عنوان مثال، برخی از آن‌ها در گوشه‌ای از اتاق چمباتمه می‌زنند یا روی پنجه پا راه می‌روند. این حرکات کمک می‌کنند تا محتویات رکتوم جابه‌جا شده و احساس نیاز به دفع کاهش یابد. این رفتارها معمولاً به‌عنوان علائم نگه‌داشتن ارادی مدفوع در کودکان شناسایی می‌شوند.

در نهایت، اگر این رفتارهای نگه‌داشتن مدفوع به موقع شناسایی و اصلاح نشوند، می‌توانند به مشکلات طولانی‌مدت گوارشی منجر شوند. درمان و راهکارهای مناسب برای کاهش یبوست در کودکان و ترغیب کودک به دفع منظم مدفوع، می‌تواند از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری کند و کیفیت زندگی کودک را بهبود بخشد.

تاریخچه تغذیه‌ای ممکن است ناکافی بودن مصرف مایعات و تغذیه ناکافی را مشخص کند. غالبا دیده می‌شود که شروع یبوست از وقتی است که شیرمادرخوار به شیرخشک گذاشته می‌شود و یا شیر خشک به شیر گاو تبدیل می‌شود.

علایم همراه با یبوست مزمن شامل بی‌اشتهایی، بی‌قراری، دل‌درد، استفراغ، اتساع ‌شکم، گاز زیاد، مدفوع با رگه‌های خونی و بوی بد دهان است. بی‌اختیاری مدفوع، بی‌اختیاری ادراری، عفونت ادراری مکرر نیز گاهی دیده‌ می‌شود.

تصمیم به انجام آزمایشگاهی و رادیولوژیک باید بر اساس شرح حال دقیق و معاینه فیزیکی کامل باشد.

درمان شامل برطرف کردن توده مدفوعی، جلوگیری از تجمع مجدد مدفوع و آموزش برقراری عادت منظم دفع است. قابل ذکر است که در اثر عدم دفع به موقع مدفوع باعث ایجاد توده مدفوعی سفت می‌شود که به راحتی دیگر دفع نمی‌شود و ایجاد سیکل معیوبی که باعث تجمع و بی‌اختیاری مدفوع می‌شود.

باید توصیه شود که روزی 2 مرتبه بعد از صبحانه و شام به مدت 5 دقیقه به منظور فعال کردن رفلکس گاستروکولیک روی توالت بنشیند.

همچنین باید دانست که درمان سریع وجود ندارد باید به مدت 6 تا 24 ماه درمان ادامه یابد.